Iedereen die ooit met een kaart op pad is gegaan weet het, de kaart is niet het landschap. Op papier lijkt de route overzichtelijk en beheersbaar, maar eenmaal buiten blijkt het pad modderig, zijn er omgevallen bomen en komt er een onverwacht kruispunt op je af. Precies zo gaat het in organisaties. Leiders werken vaak met blauwdrukken, roadmaps en plannen die de illusie wekken dat verandering lineair en voorspelbaar is. Maar de werkelijkheid van het dagelijks werk is altijd weerbarstiger.
De illusie van lineair leiderschap
Toch blijven veel organisaties vasthouden aan het klassieke kaartmodel. We noemen dit ‘lineair leiderschap’. Het lijkt verstandig en is bijna geruststellend. In werkelijkheid leidt deze aanpak juist tot schijnzekerheid, alsof alles onder controle is terwijl de realiteit anders uitpakt. Het zorgt voor stroperigheid, wachten op voorwaarden die nooit helemaal “af” zullen zijn. En het leidt tot gemiste doelen, drukte en deliverables, maar geen betekenisvolle resultaten voor klanten en medewerkers.
Dat dit geen uitzondering is, blijkt uit onderzoek: ruim 70% van de veranderprogramma’s mislukt omdat organisaties sturen op deliverables in plaats van op impact. Er wordt hard gewerkt, deadlines worden gehaald, maar klanten merken er niets van. Output wordt verward met outcome.
Lineair leiderschap gaat uit van voorspelbaarheid: als we A en B opleveren, volgt C vanzelf. Het is een rechte lijn van plan naar resultaat. Maar organisaties zijn geen machines, ze zijn levende systemen. Verbeteren en veranderen verlopen nooit in een rechte lijn. Het is altijd een iteratief proces van leren, bijsturen en opnieuw proberen.
Het alternatief: interactief leiderschap
Het alternatief noemen we interactief leiderschap. In plaats van plannen in rechte lijnen te volgen, gaat interactief leiderschap uit van voortdurende dialoog, gezamenlijk leren en bijsturen in het moment. Leiders verbinden “zo moet het” (de strategie, de intentie) met “zo gaat het” (de praktijk van elke dag). Zij maken ruimte voor experimenten, gebruiken verstoringen als leermomenten en sturen niet op output maar op impact.
Waar lineair leiderschap mensen vooral tot uitvoerders maakt van een bedacht plan, nodigt interactief leiderschap teams uit om mede-eigenaar te zijn van het resultaat. Dat geeft energie, eigenaarschap en wendbaarheid. Het maakt verbeteren onderdeel van het dagelijks werk, in plaats van een project dat ooit “klaar” moet zijn.
Oproep aan leiders
Laat de illusie van lineair leiderschap los. Maak de omslag naar interactief leiderschap met drie eenvoudige, maar krachtige keuzes:
- Ga in gesprek met je teams, gebruik hun kennis van het landschap en leer van de werkelijkheid in plaats van je vast te klampen aan de kaart.
- Stuur op impact, niet op deliverables, meet wat er écht verandert voor klanten en medewerkers, en durf plannen bij te stellen.
- Gebruik afwijkingen als brandstof, zie obstakels en verstoringen niet als fouten, maar als leermomenten die je organisatie wendbaar maken.
Dat zijn de stappen waarmee je vandaag al het verschil kunt maken.
